Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί το τέταρτο σε συχνότητα γυναικολογικό καρκίνο παγκοσμίως. Αντίθετα με άλλους τύπους καρκίνου που εμφανίζονται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, μπορεί να εμφανιστεί νωρίτερα, από τη τρίτη δεκαετία της ζωής της γυναίκας, εφόσον αυτή είναι σεξουαλικά ενεργή, και μέχρι τη γεροντική ηλικία. Παρά την υψηλή νοσηρότητα και θνητότητα, ο καρκίνος του τραχήλου ανήκει στις κακοήθειες που μπορούν να προληφθούν και, εφόσον διαγνωστούν έγκαιρα, να θεραπευτούν.

 

1. Τι είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και ποια είναι η αιτία του;

Ο τράχηλος είναι το όργανο που ενώνει τη μήτρα με τον κόλπο.  Όταν  δημιουργηθούν ανώμαλα, δηλαδή μη-φυσιολογικά τραχηλικά κύτταρα, και αυτά πολλαπλασιάζονται άναρχα και με παθολογικά χαρακτηριστικά και εφόσον αυτή η κυτταρική διαταραχή δε διαγνωσθεί έγκαιρα, μπορεί τότε αυτό να οδηγήσει στην εμφάνιση καρκίνου.

Έχει γίνει πια σαφές πως για την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι απαραίτητη η μόλυνση από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων ή, όπως είναι πιο γνωστός,  HPV (Human Papilloma Virus). Γνωρίζουμε ότι σε σχεδόν όλα (>90%) τα περιστατικά καρκίνων του τραχήλου ανευρίσκεται ο HPV, που μεταδίδεται κυρίως σεξουαλικά. Φυσικά ο ιός αυτός ευθύνεται και για την ανάπτυξη άλλων δυσπλασιών και κακοηθειών, όπως του κόλπου και του αιδοίου.

 

2. Η σημασία του ιού HPV στον καρκίνο

Ο ιός του HPV έχει πολλούς διαφορετικούς τύπους και δεν είναι όλοι σχετικοί με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σαράντα περίπου όμως τύποι έχουν συσχετιστεί με την προσβολή του γεννητικού συστήματος και από αυτούς κάποιοι επιφέρουν μεγαλύτερο ρίσκο πρόκλησης καρκίνου από άλλoυς και ονομάζονται υψηλού κινδύνου (high risk HPV). Περισσότερα από το 70% των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από τους τυπους 16 και 18, εξάλλου τα χαμηλού κινδύνου στελέχη μπορεί να δημιουργήσουν κονδυλώματα.

Ενώ το 80% των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα έρθουν σε επαφή με τον ιό τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια της ζωής τους, η παρουσία του ιού δεν σημαίνει ότι η γυναίκα θα πάθει καρκίνο. Στο 90% των γυναικών ο ιός θα εξαλειφθεί από το ανοσοποιητικό σύστημα μέσα σε 1-2 χρόνια. Μελέτες δείχνουν πως σε γυναίκες κάτω των 30 ετών η πιθανότητα αυτό-κάθαρσης του ιού από το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ακόμα μεγαλύτερη, ενώ σε κάποιες  γυναίκες, περίπου στο 10%, ο ιός παραμένει και μακροπρόθεσμα προκαλεί δυσπλασίες (καρκίνο).

Συνοπτικά, η προσβολή μιας γυναίκας από τον HPV ή ακόμη και η εμφάνιση μιας τραχηλικής δυσπλασίας δε σημαίνει ότι η γυναίκα αυτή θα εμφανίσει καρκίνο τραχήλου της μήτρας, εφόσον παρακολουθείται και λάβει θεραπεία όπως χρειάζεται.

 

3. Ενέργειες για πρόληψη έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, εάν ανιχνευθεί έγκαιρα, μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί. Υπάρχουν δύο συνιστώμενες προληπτικές εξετάσεις, η παλαιότερη και πιο διαδεδομένη είναι το  Τεστ Παπανικολάου που ανιχνεύει σε κυτταρικό επίπεδο τυχόν αλλοιώσεις, και αφ’ ετέρου η εξέταση που ανιχνεύει την μόλυνση από τον ιό HPV, η μοριακή εξέταση HPV. Και οι δυο αυτές προσεγγίσεις, όπως και ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV αποτελούν πια βασικές πολιτικές υγείας στις πλείστες χώρες όπως και στη Κύπρο.

4. Τεστ Παπανικολάου Vs HPV μοριακό τεστ

Είναι γνωστό ότι στις πλείστες των περιπτώσεων, για να δημιουργηθεί καρκίνος από μη-φυσιολογικά κύτταρα, χρειάζονται δεκαετίες (10-20 χρόνια). Το τεστ Πανανικολάου, είναι η μεθοδολογία κατά την οποία τα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας εξετάζονται στο μικροσκόπιο για τυχόν αλλαγές, επιτρέποντας την έγκαιρη διάγνωση και τη λήψη κατάλληλων μέτρων σε περίπτωση εντοπισμού μη φυσιολογικών κυττάρων. Το τεστ Παπανικολάου είναι γρήγορη και ανώδυνη εξέταση που προτείνεται να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Ο μοριακός έλεγχος του ιού HPV, αφορά την ανίχνευση της αιτίας των κυτταρικών αλλοιώσεων, αφού όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η πλειονότητα των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας είναι λόγο του ιού HPV. Η εξέταση HPV φαίνεται να είναι πιο ευαίσθητη μέθοδος από το τεστ Παπανικολάου στην ανίχνευση γυναικών που ανέπτυξαν ή θα αναπτύξουν κυτταρικές αλλοιώσεις και δυσπλασίες που μπορούν να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

 

5. Εμβολιασμός κατά του ιού HPV

Μέχρι πριν λίγα χρόνια η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας βασιζόταν ανιχνευση του ιού HPV και στην έγκαιρη ανίχνευση των δυσπλασιών του τραχήλου (τεστ Παπανικολάου) και στην περαιτέρω παρακολούθηση ή/και θεραπευτική παρέμβαση όπου χρειαζόταν. Πλέον όμως υπάρχει η δυνατότητα της πρωτογενούς πρόληψης της νόσου, μέσω της χρήσης του εμβολίου κατά του ιού HPV. Ο εμβολιασμός μπορεί  να προλάβει το 70-80% των περιπτώσεων καρκίνου σχετικών με τον ιό HPV, ενώ, σε συνδυασμό με την ευρεία εφαρμογή πληθυσμιακών ελέγχων με τεστ Παπανικολάου ή/και εξέταση HPV, το ποσοστό αυτό μπορεί να ξεπεράσει το 90%.

Το εμβόλιο είναι ιδανικότερο να χορηγείται στις ηλικίες 11-15 χρόνων και τα περισσότερα εθνικά προγράμματα εμβολιασμού το συμπεριλαμβάνουν μεταξύ των ηλικιών 9-18 αφού η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική σε αυτές τις ηλικίες. Δεν αντενδείκνυται η χορήγησή του σε μεγαλύτερες ηλικίες που είτε έχουν ξεκινήσει την σεξουαλική τους δραστηριότητα είτε ακόμα έχουν διαγνωστεί και με τον ιό του HPV ή/και με δυσπλασία.

Σύμφωνα και με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (American Cancer Society), η πιο αποτελεσματική στρατηγική για πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι ο εμβολιασμός κατά του HPV και ο τακτικός προληπτικός ιατρικός έλεγχος, στοιχεία του οποίου είναι  ο έλεγχος για μόλυνση από HPV ή/και τεστ Παπανικολάου.

Βιβλιογραφία:

• American Cancer Society. (χ.χ.). American Cancer Society. Ανάκτηση από Prevent 6 Cancers with HPV vaccine: https://www.cancer.org/cancer/risk-prevention/hpv/hpv-vaccine.html
• American Cancer Society. (χ.χ.). American Cancer Society. Ανάκτηση από HPV Testing: https://www.cancer.org/cancer/risk-prevention/hpv/hpv-and-hpv-testing.html
• Centers for Disease Control and Prevention. (2025, March 3 ). CDC. Ανάκτηση από Cancers caused by HPV: https://www.cdc.gov/hpv/about/cancers-caused-by-hpv.html
• Mayo Clinic. (2025, Jan 10). Mayo Clinic. Ανάκτηση από Cervical Cancer: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cervical-cancer/symptoms-causes/syc-20352501#:~:text=Most%20cervical%20cancers%20are%20caused,that%20may%20lead%20to%20cancer.
• Mayrand M.H., e. a. (2007). Human Papillomavirus DNA versus Papanicolaou Screening Tests for Cervical Cancer. The New England Journal of Medicine, Vol. 357, No 16.
• Wolrd Health Organization. (2024, MArch 4). Wolrd Health Organization. Ανάκτηση από Human papillomavirus and cancer: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papilloma-virus-and-cancer#:~:text=Condoms%20help%20prevent%20HPV%20but,mouth/throat%20and%20penile%20cancers.
• World Health Organization. (2024, March 5). World Health Organization. Ανάκτηση από Cervical Cancer: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer#:~:text=Globally%2C%20cervical%20cancer%20is%20the,sex%2C%20gender%20biases%20and%20poverty.
• World Health Organization. (χ.χ.). World Health Organization. Ανάκτηση από Ευρωπαικός Κώδικας Κατά του Καρκίνου: https://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/el/12-ways/screening/cervical-cancer-screening/5622-1

World Health Organization. (χ.χ.). World Health Organization. Ανάκτηση από Cervical Cancer: https://www.who.int/health-topics/cervical-cancer#tab=tab_1